Tác giả: Lê Phước Thành Đạt
Phần 2 – Sử dụng retinoids đúng cách
a) Khi nào nên sử dụng retinoids? Một số người không nên dùng
b) Nên bắt đầu từ nồng độ bao lâu, khi nào nên tăng nồng độ Retinoids?
c) Nên sử dụng retinoids tại bước nào trong chu trình chăm sóc da
d) Lưu ý gì khi lần đầu sử dụng Tretinoin?
e) Các hoạt chất sử dụng với Tretinoin?
Sau khi đã tìm hiểu về Retinoids là gì, hiệu quả như thế nào, chúng mình cùng đi tìm hiểu xem chúng ta nên sử dụng Retinoids trong quy trình chăm sóc da như thế nào nhé:
Không có nghiên cứu cụ thể nào quy định độ tuổi nên bắt đầu sử dụng Retinoids. Đa phần mọi người truyền miệng nhau là chỉ nên dùng các chống chống lão hóa khi bạn đã trưởng thành, trên 25 tuổi. Tuy vậy, với sự ô nhiễm ngày càng tăng của môi trường cùng với sự nóng lên toàn cầu, làn da ngày càng bị lão hóa sớm hơn. Do đó, bạn có thể sử dụng Retinoids sớm để trị mụn ngăn ngừa lão hóa.
Tuy vậy, phụ nữ có thai hoặc có kế hoạch có thai sớm không nên sử dụng retinoids theo cả đường uống và sử dụng ngoài da do khả năng ảnh hưởng đến thai nhi khá lớn. Khi nói Theo nghiên cứu của Browne, Mason và Tang (2014), Isotretinoin (Retinoids dạng uống) được hấp thu nhanh sau khi uống, liên kết cao với protein huyết tương và được chuyển hóa thành 4-oxo-isotretinoin. Thời gian bán hủy của isotretinoin trong huyết tương là 3 – 16 giờ và tối đa 50 giờ đối với chất chuyển hóa có thời gian tồn tại lâu nhất của nó. Cần có 5 lần thời gian bán hủy để đạt được mức độ an toàn của thuốc và các sản phẩm biến đổi sinh học của nó và điều này được dự kiến sẽ đạt được trong vòng 2 tuần kể từ liều cuối cùng. Tuy nhiên, Nulman và cộng sự đã thực hiện một nghiên cứu trên 16 thanh niên (11 phụ nữ và 5 nam giới) và tìm thấy thời gian bán thải kéo dài ở một bệnh nhân nữ là 167.4 giờ. Điều này có nghĩa là sẽ cần một khoảng thời gian 35 ngày cho đến khi đạt được mức an toàn. [10]
Đối với Retinoids thoa ngoài da, theo tài liệu của Cơ quan y tế Châu u vào năm 2018, dữ liệu cho thấy sự hấp thụ toàn thân không đáng kể sau khi sử dụng tại chỗ và những sản phẩm này hầu như không có khả năng gây hại cho thai nhi. Tuy nhiên, để phòng ngừa, Retinoids thoa ngoài da vẫn được chống chỉ định đối với phụ nữ mang thai và có kế hoạch mang thai. Và mình nghĩ, tốt nhất là nên tuân thủ khoảng thời gian 35 ngày an toàn như Isotretinoin cho việc sử dụng Retinoids ngoài da [11], tốt nhất là 6 tháng như các bác sĩ da liễu thường bảo.
Nồng độ của Retinoids phụ thuộc vào mục đích bạn sử dụng Retinoids: để trị mụn hay để chống lão hóa. Lấy ví dụ là Tretinoin, nếu bạn sử dụng với mục đích chống lão hóa, thì theo nghiên cứu của Griffiths và cộng sự (1995) cho thấy rằng cả nồng độ 0.025 và 0.1 đều cải thiện đáng kể các dấu hiệu lão hóa về mặt lâm sàng, tuy nhiên không có khác biệt đáng kể giữa hai nồng độ. Tuy nhiên, tỷ lệ tác dụng phụ cao hơn đáng kể ở nhóm tretinoin 0.1% Do đó, Tretinoin có nồng độ thấp (0.025%) có thể là một lựa chọn tốt cho các người dùng không thể chịu được nồng độ tiêu chuẩn là 0.05%.
Ngược lại, đối với việc trị mụn, nồng độ tretinoin có ảnh hưởng khá lớn vì hiệu quả trị mụn của Retinoids dạng bôi tăng lên khi nồng độ tăng lên. Tretinoin lần đầu tiên được chứng minh là có tác dụng phụ thuộc liều khi trị mụn là ở các nghiên cứu trên động vật. Trong hai nghiên cứu siêu cấu trúc riêng biệt, liệu pháp bôi tretinoin trong 12 tuần (0.1% và 0.025%) đã làm giảm 80% và 35% microcomedones (mụn nhân nhỏ) tương ứng.
Do đó, tùy vào mục đích sử dụng mà bạn nên chọn nồng độ tương ứng. Đối với việc trị mụn, mặc dù nồng độ cao thì khả năng trị mụn tốt hơn, nhưng bạn cũng nên xem xét đến khả năng dung nạp của làn da. Nếu da bạn bị mụn không quá nặng, bạn có thể thử với Tretinoin 0.025 và 0.05 để hạn chế kích ứng.
Về thời gian, không có thời gian cụ thể về việc khi nào nên tăng nồng độ Retinoids, nhưng thông thường trong các nghiên cứu Retinoids ở khoảng thời gian dài, mình quan sát được rằng người tham gia sẽ được nâng nồng độ lên khoảng sau 6 tháng, tuy nhiên vẫn có trường hợp giảm nồng độ lại.
Theo ý kiến cá nhân mình, sau khi bạn đã trị mụn thành công với Tretinoin ở nồng độ cao (VD: 0.05 hay 0.1), bạn có thể giảm xuống 0.025 để ngăn ngừa lão hóa sẽ tốt hơn. Tóm lại, nếu xét về Tretinoin thì bạn sử dụng nồng độ tùy theo tình trạng da và mục đích như sau:
Trị mụn nhẹ: 0.025 hoặc 0.05
Trị mụn nặng: 0.05, 0.1
Ngừa lão hóa: 0.025
Các sản phẩm có chứa Retinoids thông thường ở dạng Kem/ gel dưỡng, một số ít ở dạng serum:
– Dạng serum: thông thường là retinol sẽ ở dạng serum. Nếu ở dạng serum, bạn có thể sử dụng trước kem dưỡng như các loại serum thông thường
– Dạng kem/ gel: đây là dạng phổ biến hơn của retinoids, đặc biệt là Tretinoin. Thông thường, theo hướng dẫn sử dụng của sản phẩm, Tretinoin nên được sử dụng sau khi đã làm sạch da và để da khô, do da ướt sẽ tăng khả năng kích ứng của Tretinoin.
Tuy vậy, ở các group làm đẹp, mọi người hay truyền tai nhau rằng có 2 cách sử dụng Tretinoin: Trước kem dưỡng và Sau kem dưỡng: khi sử dụng trước kem dưỡng, khả năng hấp thụ sản phẩm sẽ tốt hơn và do đó sẽ đạt được kết quả tốt hơn. Sử dụng Tretinoin sau kem dưỡng thì khả năng hấp thụ sẽ kém hơn, hiệu quả thấp hơn nhưng ít kích ứng hơn. Tuy vậy, không có nhiều nghiên cứu chứng minh hai quan điểm này. Đa phần các nghiên cứu đều chỉ hướng dẫn rằng nên sử dụng retinoids khi da đã khô (không chỉ rõ là da có sử dụng sản phẩm như kem dưỡng ẩm trước và sau đó đợi khô hay không). Theo nghiên cứu của Tanghetti và cộng sự (2008) , thì việc sử dụng Retinoids (Tazarotene) sau kem dưỡng không làm giảm hiệu quả của Retinoids mà lại còn giúp giảm kích ứng của Retinoids (trong nghiên cứu này, người tham gia được yêu cầu sử dụng Tazarotene 20 phút sau khi sử dụng kem dưỡng ẩm)
Theo ý kiến của đa số người dùng retinoids lâu năm, thì việc sử dụng kem dưỡng trước retinoids, sau đó đợi khô rồi apply retinoids lên có nhiều hiệu quả hơn (nhiều người gọi đây là cách Buffering) do:
+ Khi da có kem dưỡng, bạn sẽ dễ dàng thoa kem retinoids lên và tán hơn
+ Một lớp mỏng kem dưỡng sẽ giúp da bạn đỡ kích ứng hơn khi sử dụng retinoids
Đối với cá nhân mình, mình sử dụng cách Buffering nên khi bắt đầu dùng Tretinoin mình không gặp quá nhiều kích ứng. Do đó, mình nghĩ, nếu bạn nào sử dụng Tretinoin lần đầu và da nhạy cảm thì có thể thử cách Buffering nhé.
– Bắt đầu chậm:
Khi bắt đầu sử dụng Tretinoin, làn da của bạn sẽ trải qua giai đoạn gọi là “Retinization”. Lúc này, Retinoic Acid sẽ liên kết với các thụ thể trong da và bắt đầu gia tăng tốc độ của chu trình thay tế bào của da. Việc này có thể gây ra kích ứng, lột da và thậm chí là cả cảm giác đau trên da trong một vài trường hợp nghiêm trọng.
Để giai đoạn Retinization diễn ra “dễ chịu” hơn cho da, bạn có thể sử dụng kem dưỡng ẩm giúp phục hồi hàng rào bảo vệ tự nhiên cho da. Theo nghiên cứu của Draelos và cộng sự (2006), khi so sánh việc sử dụng 2 loại kem dưỡng A (kem dưỡng có chứa Niacinamide, Panthenol và Vit E) và kem dưỡng B (kem dưỡng ẩm bình thường), thì người dùng kem dưỡng ẩm A trước 2 tuần và trong 6 tuần trị liệu với Tretinoin tiếp theo gặp ít kích ứng với Tretinoin hơn so với người dùng kem dưỡng B.
– Thường xuyên sử dụng kem chống nắng:
Khi sử dụng Tretinoin, làn da có thể sẽ nhạy cảm hơn dưới ánh nắng trong thời gian đầu. Do đó, bạn cần sử dụng kem chống nắng thường xuyên để bảo vệ da khỏi tia UVA và UVB để tránh bị cháy nắng và tổn thương thêm cho làn da và có thể khiến công sức của bạn đổ sông đổ biển. Trong thực tế, việc sử dụng kem chống nắng hàng ngày nên là ưu tiên số một trong bất kỳ chế độ chống lão hóa nào, bất kể sử dụng tretinoin hay không.
Một số hoạt chất có thể dùng chung với Tretinoin có thể kể đến là AHA, Azelaic Acid, Hydroquinone và Niacinamide:
– AHA (Glycolic Acid):
Kết hợp giữa Tretinoin (Retinoic acid) và AHA (cụ thể là Glycolic Acid) đã được chứng minh là hiệu quả trong việc điều trị thâm và sẹo sau mụn bởi nghiên cứu của Chandrashekar và cộng sự (2015).
Trong nghiên cứu này, 35 bệnh nhân sử dụng routine kết hợp giữa Retinoic acid (0.025%) và AHA (12%) trong 12 tuần. Các bệnh nhân này trong độ tuổi từ 17 – 34 và trước đây đã từng chữa trị các vấn đề về mụn. Họ được hướng dẫn mix hai hoạt chất lại với nhau (mỗi hoạt chất khoảng 1 nửa đầu ngón tay) và thoa lên mặt, tránh vùng mắt, mũi và miệng.
Kết thúc 12 tuần, sự cải thiện đáng kể về sẹo mụn đã được nhìn thấy ở 91,4% bệnh nhân. Cụ thể, ngoài 3 bệnh nhân không có sự cải thiện, có 16 bệnh nhân cho thấy sự cải thiện nhẹ (hình 1), 13 bệnh nhân có sự cải thiện vừa phải (hình 2), 2 bệnh nhân có cải thiện tốt (hình 3) và 1 bệnh nhân có sự cải thiện rất tốt (hình 4). Từ đó cho thấy sự kết hợp của hai hoạt chất cho thấy hiệu quả trong điều trị sẹo mụn ở phần lớn bệnh nhân, giảm thiểu sự cần thiết phải điều trị xâm lấn đối với sẹo mụn.
Hình 1. Nguồn: Chandrashekar và cộng sự (2015), Retinoic acid and glycolic acid combination in the treatment of acne scars.
Hình 2. Nguồn: Chandrashekar và cộng sự (2015), Retinoic acid and glycolic acid combination in the treatment of acne scars.
Hình 3. Nguồn: Chandrashekar và cộng sự (2015), Retinoic acid and glycolic acid combination in the treatment of acne scars.
Hình 4. Nguồn: Chandrashekar và cộng sự (2015), Retinoic acid and glycolic acid combination in the treatment of acne scars.
Sản phẩm gợi ý:
– Alpha Skincare Enhanced Renewal Cream With 12% Aha
– Alpha Skincare Essential Renewal Gel With 10% Aha
– Alpha Skincare Essential Renewal Lotion With 10% Aha
– L’Oreal Paris Revitalift Derm Intensives 10% Pure Glycolic Acid Serum
– THE INKEY LIST Glycolic Acid Exfoliating Toner
– Niacinamide:
Trong giai đoạn Retinization, làn da sẽ dễ bị kích ứng hơn, hàng rào bảo vệ da bị ảnh hưởng (như có đề cập ở phía trên), và Niacinamide có thể hỗ trợ vấn đề này.
Niacinamide có khả năng ổn định chức năng hàng rào bảo vệ da, giảm lượng nước bị mất và tăng tổng thể độ ẩm của da. Tác dụng này được cho là do thực tế là niacinamide làm tăng số lượng lipid tự nhiên trong lớp sừng [13]
Lớp sừng có cấu trúc tương tự gạch và vữa, trong đó lipids (vữa) sẽ lắp đầy các khoảng trống giữa các tế bào da (gạch) để tạo ra một hàng rào bảo vệ da khỏe mạnh.
Trong nghiên cứu của Draelos và cộng sự (2006) đã đề cặp ở trên, việc sử dụng kem dưỡng có niacinamide trước khi dùng tretinoin có thể giúp tăng khả năng dung nạp và giảm kích ứng của Tretinoin. Bên cạnh đó, Niacinamide cũng giúp tăng hiệu quả của Tretinoin trên da bằng cách tạo điề kiện cho việc tăng tốc độ thay đổi tế bào da diễn ra thuận lợi. Điều này là do các tế bào da được giữ lại với nhau bởi cấu trúc gọi là ‘corneo-desmosomes’ và cấu trúc này cần phải được phá vỡ để các tế bào da bong ra khỏi bề mặt. Và để thực hiện điều này, cần có một enzyme gọi là ‘proteases’. Hoạt động của protease phụ thuộc nhiều vào quá trình hydrat hóa da và chúng không thể hoạt động bình thường khi hàm lượng nước của da không đủ [14].
Trong nghiên cứu của Draelos và cộng sự (2006), không chỉ niacinamide làm tăng chức năng hàng rào bảo vệ da và giảm kích ứng mà còn cải thiện tác dụng của Tretinoin. Cụ thể, sự cải thiện về nếp nhăn, sắc tố và kết cấu da cải thiện rõ rệt hơn so với khi kết hợp Tretinoin và một kem dưỡng thông thường.
Sản phẩm gợi ý:
– EltaMD AM Therapy Facial Moisturizer (4% Nia)
– EltaMD UV Clear SPF 46 (5% Nia)
– Stratia Liquid Gold (4%)
– Stratia Rewind (5%)
– InstaNatural Niacinamide 5% Face Serum
– Naruko DermaLane Zero Dark Spot Brightening Moisturizer (5%)
– Naruko Dermalane Zero Dark Spot Serum (5%)
– Azelaic acid:
Azelaic acid kết hợp với Tretinoin đã được chứng minh là có khả năng điều trị nám ở mức độ trung bình trong nghiên cứu của Khondker và cộng sự, 2011. Trong nghiên cứu này, 30 bệnh nhân bị nám được điều trị bằng cách sử dụng 20% axit azelaic hàng ngày và 0,05% tretinoin. Bệnh nhân được đánh giá vào tuần thứ 4, 8 và 12 của quá trình điều trị điều trị bằng chỉ số mức độ nghiêm trọng của vùng nám. Kết quả là sau thời gian điều trị cho thấy tình trạng nám có cải thiện ở mức độ trung bình, mức độ kích ứng giảm dần ở từng lần đánh giá là 50%, 30% và 16%. Đa phần các tác dụng phụ kích ứng da sẽ biến mất sau 4 tuần trị liệu.
Ngoài ra, thông tin thêm cho các bạn là, Azelaic acid cũng là một thành phần hiệu qua trong việc điều trị mụn trứng cá và nám da. Theo nghiên cứu của Pathak MA, Fitzpatrick TB, Parish JA, 1993, Azelaic 20% vượt trội hơn 2% hydroquinone và tương đương với 4% hydroquinone trong điều trị nám, tuy nhiên an toàn hơn Hydroquinone.
Sản phẩm gợi ý:
– Derma Forte Azelaic acid 20% (Ngon, bổ, rẻ :))
– Aisuanis Azelaic Acid Control Facial Acne Gel (15%)
– Paula’s choice10% Azelaic Acid Booster
– Hydroquinone:
Tretinoin có thể tăng cường sự hấp thụ của hydroquinone qua lớp sừng, bảo vệ hydroquinone khỏi quá trình oxy hóa và tạo điều kiện loại bỏ sắc tố bằng cách tăng tốc độ luân chuyển keratinocyte (tế bào biểu mô sừng) [16]
Mặc dù cả hydroquinone và tretinoin đều có hiệu quả trong điều trị nám, nhưng nhược điểm của việc chỉ sử dụng 1 trong 2 hoạt chất là thời gian điều trị kéo dài. Ví dụ, có nghiên cứu đã chỉ ra rằng có thể mất 24 tuần để đạt được sự cải thiện đáng chú ý với khi điều trị bằng Tretinoin [17]. Với liệu pháp phối hợp cả 2 hoạt chất, những cải thiện đáng kể về nám có thể đặt được nhanh hơn.
Nghiên cứu của Gimmes và Watson (2013) được thực hiện với 20 người tham gia – những người bị nám biểu bì nhẹ hoặc trung bình với liệu trình kết hợp hydroquinone và kem tretinoin trong 12 tuần đã cho thấy điều này.
Phác đồ điều trị:
Người tham gia được hướng dẫn sử dụng các sản phẩm sau:
Sữa rửa mặt tạo bọt (Nu-Derm® Foaming Gel), Toner (Nu-Derm Toner), 4% hydroquinone (1 g)(Nu-Derm Clear), tẩy tế bào chết (0.5 g)(Nu-Derm Exfoderm Forte) và kem chống nắng (Nu-Derm Healthy Skin Sun Protection SPF 35). Sữa rửa mặt, toner và hydroquinone được sử dụng 2 lần mỗi ngày, tẩy tế bào chết và kem chống nắng sử dụng hàng ngày vào buổi sáng. Tretinoin 0.025% được trộn với 4% hydroquinone (0.5g) (Nu-Derm Blender) và thoa lên da mỗi tối.
Theo hướng dẫn của điều tra viên, những người tham gia có thể sử dụng kem dưỡng ẩm (Nu-Derm Action) khi da bị khô hoặc 0,5% hydrocortisone (Nu-Derm Tolereen) cho các vấn đề dung nạp khác như ngứa, ban đỏ và kích ứng, nếu cần. Nghiên cứu này không phải là nghiên cứu mù (blind study) và điều tra viên và những người tham gia đã nhận thức được việc điều trị được đưa ra.
Kết quả điều trị cho thấy có suy cải thiện rõ rệt trong việc giảm mức độ nghiêm trọng của nám và cường độ nám kể từ tuần thứ 4 trở đi. Phần lớn người tham gia cũng báo cáo những cải thiện về kết cấu của da (17/20, ~85%), nếp nhăn (14/20, ~ 70%), độ săn chắc của da (14/20, ~70%) và các đốm nâu hoặc sự không đều màu (13/19, ~ 68%). Tổng quan, có 80% (16/20) người tham gia đã cải thiện tổng quan làn da của họ. Bạn có thể xem ảnh thể hiện kết quả của một số người tham gia nghiên cứu ở phía dưới.
Hình 5 và 6, Kết quả cho liệu trình kết hợp giữa Tretinoin và Hydroquinone trong trị nám. Nguồn: Gimmes và Watson (2013), Treating Epidermal Melasma With a 4% Hydroquinone Skin Care System Plus Tretinoin Cream 0.025%
Sản phẩm gợi ý:
– Obagi Nu Derm Clear Hydroquinone
– Obagi Nu Derm Blender Hydroquinone
***Ngoài 4 hoạt chất để cặp bên trên, các hoạt chất còn lại như BHA, các bạn có thể sử dụng trong khi sử dụng Tretinoin, truy nhiên không nên sử dụng chung trong 1 buổi để tránh khả năng gây kích ứng da. Ví dụ: bạn có thể dùng BHA buổi sáng, Tretinoin buổi tối; hoặc BHA vào 3, 5, 7 và các ngày còn lại là Tretinoin.
III) Reference (E)
——–
Part 2:
8) Browne H, Mason G, Tang T. Retinoids and pregnancy: an update. The Obstetrician & Gynaecologist 2014;16:7–11.
9) Updated measures for pregnancy prevention during retinoid use, 2018. The European Medicines Agency.
10) Draelos và cộng sự. Facilitating Facial Retinization Through Barrier Improvement, Cutis. 2006;78:275-281
11) Tanno, O., Ota, Y., Kitamura, N., Katsube, T. & Inoue, S., 2000. Nicotinamide increases biosynthesis of ceramides as well as other stratum corneum lipids to improve the epidermal permeability barrier
12) Del Rosso, J. & Levin, J., 2011. The clinical relevance of maintaining the functional integrity of the stratum corneum in both healthy and disease-affected skin, J Clin Aesthet Dermatol., 4(9), 22-42.
13) Chandrashekar và cộng sự, 2015. Retinoic acid and glycolic acid combination in the treatment of acne scars.
14) Siddique và công sự, 2011. The efficacy of combination of 20% azelaic acid with 0.05% tretinoin cream in the treatment of melasma. Journal of Pakistan Association of Dermatologists 2011; 21 (4): 265-269
15) Gimmes và Watson. Treating Epidermal Melasma With a 4% Hydroquinone Skin Care System Plus Tretinoin Cream 0.025%. Cutis. 2013;91:47-54
16) Godse KV. Triple combination of hydroquinone, tretinoin and mometasone furoate with glycolic acid peels in melasma. Indian J Dermatol. 2009;54:92-93
17) Griffiths CE, Finkel LJ, Ditre CM và cộng sự. Topical tretinoin (retinoic acid) improves melasma. a vehicle-controlled, clinical trial. Br J Dermatol. 1993;129:415-421
18) Griffiths CEM, Kang S, Ellis CN và cộng sự. Two concentrations of topical tretinoin (retinoic acid) cause similar improvement of photoaging but different degrees of irritation. Arch Dermatol.
19) Tanghetti và cộng sự, 2008. Moisturizer use enhances facial tolerability of Tazarotene 0.1% cream without compromising efficacy in patients with acne vulgaris
20) https://sciencebecomesher.com/niacinamide-and-retinol-together/
