Tác giả: Lê Học Nhân
Thông qua hai phần trước, chúng ta đã phần nào phân biệt được 4 tình trạng da phổ biến cũng như là những thông tin cơ bản trong việc giảm triệu chứng cũng như là điều trị. Trong phần 3 này, 2 tình trạng da cuối cùng là tăng sắc tố và rosacea sẽ được phân tích.
Các bạn có thể đọc lại phần một và phần 2 tại:
http://lovelyskin.vn/skin-conditions-cac-van-de-ve-da-phan-1/
http://lovelyskin.vn/skin-conditions-cac-van-de-ve-da-phan-2/
Sản xuất melanin là một quá trình bình thường trong hoạt động của tế bào ở da và tạo ra màu da hoặc sắc tố da. Melanin được sản xuất và lưu trữ trong các bào quan gọi là melanosomes, được tìm thấy trong các tế bào melanocyte, nằm ở lớp đáy của thượng bì. melanin được phân giải qua da bằng một quá trình hóa học cho phép các melanosomes đi vào tế bào sừng hoặc tế bào da. Khi nằm trong tế bào sừng, melanosome mất lớp màng và giải phóng hắc tố, mang lại màu sắc tự nhiên cho da. Sản xuất melanin là một phản ứng sinh hóa rất phức tạp được điều khiển bởi tyrosine trong một chuỗi phản ứng oxy hóa. Tiếp xúc với tia UV có thể làm gia tăng quá trình oxy hóa từ đó gây ra sự gia tăng sản xuất melanin. Phản ứng này cũng có thể được kiểm soát về mặt nội tiết tố, điều này giải thích tại sao nám da có thể xảy ra trong quá trình thai kỳ cũng như liên quan đến việc sử dụng các biện pháp tránh thai. Thời kỳ mãn kinh và thời gian căng thẳng kéo dài cũng được cho là nguyên nhân gây ra nám da.
Tăng sắc tố là kết quả của sự phân bố không đồng đều của melanin trên bề mặt da, hoặc do sự tích tụ sắc tố (đốm đồi mồi hoặc đốm da), hoặc do các tế bào hắc tố sản xuất/hấp thụ không đồng đều, như trong trường hợp của melasma. Tốc độ sản xuất melanin khác nhau ở mỗi người và cao hơn ở những người có làn da sẫm màu. Melanin hoạt động như một bộ lọc, bảo vệ da và cơ thể chống lại tác hại của tia UVs. Kích ứng bề mặt gây ra bởi các chất kích ứng (chất tẩy rửa, overtreatment…) hoặc các phản ứng viêm (do mụn gây ra) cũng có thể kích hoạt sự gia tăng sản xuất melanin và làm tăng lượng sắc tố trong da (được gọi là Tăng sắc tố sau viêm).
Phương pháp điều trị tốt nhất cho các vấn đề về sắc tố là dựa trên các thành phần có thể giúp điều chỉnh hoạt động của tế bào hắc tố, ví dụ như kojic acid, arbutin, hydroxy acids tranexamic acid…. Trong đó, Hydroquinone, một thành phần mặc dù làm trắng rất hiệu quả, đã bị giới hạn sử dụng ở một số quốc gia do có khả năng gây hại cho tế bào hắc tố.
Các chất chống oxy hóa có thể ức chế các phản ứng oxy hóa cần thiết để tạo ra sắc tố trong tế bào hắc tố, như chiết xuất trà xanh, vitamin e và c….Không những thế, các thành phần chống viêm và làm dịu, ví dụ như cam thảo hoặc bisabolol cũng rất hữu hiệu để giảm kích ứng da từ đó giảm kích thích sản xuất melanin.
Tăng sắc tố da là một trong những tình trạng da khó điều trị nhất và bất kể nguyên nhân của nó là gì thì điều cần thiết nhất là phải sử dụng kem chống nắng phổ rộng với chỉ số SPF cao mọi lúc trong ngày, bất kể đó là ngày nắng hoặc mưa, mùa hè hoặc mùa đông.
Rosacea là tình trạng da mặt bị viêm mãn tính. Mặc dù nguyên nhân chính xác của bệnh rosacea vẫn chưa được biết rõ, nhưng nhiều giả thuyết khác nhau đã nói rằng:
-Các mạch máu trên khuôn mặt quá dễ giãn ra, theo đó lượng máu tăng lên gần bề mặt da làm cho da có màu đỏ và ửng đỏ.
-Một số vi khuẩn hiện diện trên da có thể gây ra phản ứng viêm nhiễm dẫn đến các triệu chứng bệnh trứng cá đỏ.
-Mức độ cao của các enzyme kích thích lớp sừng (stratum corneumtryptic enzymes – SCTe).
Nhiều cơ chế tiềm năng này đã được nghiên cứu, nhưng không có cơ chế nào mang lại cách chữa khỏi tình trạng này hiệu quả.
Những người bị bệnh rosacea thường có các mạch máu bị vỡ (giãn mao mạch) hoặc bị các đợt viêm gây ra mụn sẩn hoặc mụn mủ. Về mặt lâm sàng, bệnh rosacea có thể giống mụn trứng cá và thường bị nhầm lẫn với giãn mao mạch hoặc da nhạy cảm. Da bị bệnh rosacea có thể nhạy cảm và dễ bị kích ứng. Điều quan trọng là tránh các thành phần và sản phẩm gây bỏng, châm chích hoặc kích ứng da, bao gồm cả những thành phần có cồn, hương liệu, tinh dầu bạc hà, các tác nhân tẩy da chết hoá học nồng độ cao, chất làm se…. Việc sử dụng các hoạt chất kháng viêm tốt như Niacinamide, Azelaic acid hoặc những chiết xuất từ thực vật để ngăn chặn các phản ứng viêm liên quan đến bệnh rosacea được cho là đáp ứng tốt.
Ngoài ra, kem chống nắng vật lý khá lành tính đối với da bệnh rosacea. Bên cạnh đó, cần làm rõ vấn đề rằng: Rosacea là một căn bệnh mãn tính nên không thể chữa khỏi hoàn toàn.
Tổng kết
Tình trạng da và loại da là 2 khái niệm cơ bản nhất mà người chăm sóc da cần quan tâm đầu tiên trước khi tiến hành các bước chăm sóc da và điều trị các vấn đề mà da gặp phải. Có 6 tình trạng da cơ bản nhất là: Mụn trứng cá, lão hoá da, giãn mao mạch, mất nước, tăng sắc tố và rosacea. Hiểu rõ được tình trạng da sẽ góp phần to lớn vào công cuộc điều trị cũng như là lựa chọn các sản phẩm chăm sóc da hằng ngày.
Nguồn tham khảo:
1. Giá trình: Bệnh da liễu học toàn tập, chương 1
2. Giáo trình và slide bài giảng môn cosmetics, đại học quốc tế – đại học quốc gia thành phố hồ chí minh
